Dubbele vergrijzing, groeiende vraag, personele krapte en beperkte financiële middelen. De uitdagingen in de ouderenzorg zijn dermate groot dat oude, vertrouwde oplossingen niet langer voldoen. Zorgaanbieder BrabantZorg wil daarom digitale ‘probeerseltjes’ verruilen voor verandering met impact. “De grootste uitdaging is niet de technologie zelf, maar de veranderbeweging die cliënten, hun mantelzorgers en onze medewerkers moeten maken”, zegt programmamanager zorgtechnologie Jeroen Hankel. Zijn oplossing: houd technologie simpel.
Met 33 zorglocaties en meer dan 60 wijkzorgteams is BrabantZorg in het oostelijke deel van de gelijknamige provincie één van de grootste spelers in de ouderenzorg. “Dat geeft verplichtingen”, stelt Hankel. “Door onze omvang hebben en nemen wij een voortrekkersrol op het gebied van vernieuwing.”
Dat er een grote veranderopgave ligt, staat wat Hankel betreft buiten kijf. “We hebben te maken met dubbele vergrijzing. De vraag neemt toe en instroom wordt minder. En onze medewerkers worden ouder. Dan hebben we het nog niet eens over de uitdagingen rond de financiering. Meer van hetzelfde is geen optie meer. Het is belangrijk dat je als bestuurder de boodschap predikt dat het anders moet. Daarmee plant je het zaadje van de verandering.”
Versnellen
Bij BrabantZorg is dit zaadje onder regie van de afdeling Vernieuwing en Kwaliteit inmiddels uitgegroeid tot een heel programma. “Met dit programma gaan we de inzet van zorgtechnologie in de wijk én op onze woonzorglocaties versnellen”, licht Hankel de opzet toe. Dat betekent dat ‘probeerseltjes’ -zoals Hankel het noemt- plaats maken voor brede inzet. “Die verandering kan puur op de business zitten. Dan heb je het over het vrijspelen van capaciteit of minder kosten. Maar het kan ook zitten in de ondersteuning van de medewerker bij vaak fysiek zware zorg. Of je kunt denken aan meer regie bij cliënten, zodat ze meer zelfredzaam kunnen zijn.”
Veranderbeweging
Naast allerhande praktijkoplossingen heeft het programma tenminste één waardevol inzicht opgeleverd. “De grootste uitdaging is niet de technologie, maar de veranderbeweging”, reageert Hankel. “Technische concepten als beeldzorg en automatische medicatie-dispensers werken eigenlijk al prima. Ook de businesscase hebben we aardig op de rit. De grote vraag is hoe we zorgen dat onze medewerkers, cliënten en mantelzorgers bereid zijn om te accepteren dat dit de manier is waarop ze ondersteund worden.”
Verwachtingspatronen
Vaste verwachtingspatronen zitten die acceptatie nog geregeld in de weg, constateert Hankel. “Als iemand thuiszorg krijgt wordt dat snel vertaald naar ‘een mens’. De verwachting is nog vaak dat er altijd elke dag iemand fysiek aanwezig is om te helpen. Dan is het idee dat een apparaat in plaats van een mens jou helpt wel even een verandering.”
Menselijke factor
Hoe ingrijpend cliënten de inzet van technologie ook vinden, Hankel benadrukt dat het voor alles een hulpmiddel is, bedoeld om de menselijke factor meer ruimte te geven. “Technologie in de thuiszorg is met name een capaciteitsinstrument waarmee je mensen en middelen vrijspeelt. Waar wij het meeste op winnen is dat we niet meer al die reisbewegingen maken. De inzet van een automatische medicijndispenser kan zomaar drie uur per week schelen. Maar de oplossing zit niet in alleen technologie, maar ook in nabuurschap, dus: naar elkaar omkijken en de mantelzorger steviger maken. Dat samenspel willen we veel meer organiseren.”
Sociale innovatie
‘Samenspel’ is ook het sleutelwoord bij de inrichting van het verpleeghuis van de toekomst, waar BrabantZorg op vier locaties druk doende mee is. “De fout die je kunt maken is om dat heel technisch aan te vliegen, terwijl het veel meer een sociale innovatie moet worden”, zegt Hankel. “Welk gedrag willen we laten zien? Hoe gaan we de mantelzorgers en anderen, die zonder opleiding toch een waardevolle bijdrage kunnen leveren, betrekken? Hoe willen we op andere manier welzijn bieden? Het begint bij ‘samenzorg’. De techniek volgt dan wel.”
Waarde toevoegen
Ook bij het vaststellen van de waarde en impact van innovaties is de menselijke factor bij BrabantZorg leidend. “Wij beginnen altijd bij een hulpvraag en nooit bij een technologie”, stelt Hankel. “Als technologie op ons pad komt, gaan we altijd kijken of er een probleem onder ligt dat we met de betreffende technologie kunnen oplossen. Je wilt in feite antwoord geven op vragen die op de werkvloer leven. Hoe helpt en ervaart de cliënt het op punten als eigen regie en gebruiksgemak? Spelen we capaciteit vrij die we elders kunnen inzetten? Kunnen we bij problemen sneller acteren of ze zelfs voorkomen? Wordt het vaak fysieke werk van medewerkers lichter? Als een technologie op één van deze punten veel waarde toevoegt, gaan we organisatie-breed inzetten en opschalen.”
Gemeenschappelijke boodschap
Als het even kan kijkt BrabantZorg bij opschaling ook over de grenzen van de eigen organisatie heen. “Vroeger bestond er in de zorg een sterk not invented here-gevoel. Nu zitten we in de regio samen aan de ontwikkeltafel om bij elkaar concepten op te halen die werken. Zo hoeven we niet telkens alles opnieuw uit te vinden. En het is krachtiger wanneer je als regio dezelfde boodschap uitdraagt. Dan kun je bij de ziekenhuizen en oogartsen beter hard maken waarom ze bijvoorbeeld een oogdruppelbril moeten voorschrijven na een staaroperatie. Door in de hele regio de oogdruppelbril te gebruiken, voorkom je bovendien winkelgedrag, waarbij cliënten gaan zoeken naar de organisatie waar nog wel mensen langskomen om te oog druppelen.”
Samenwerking
De inzet van zorgtechnologie heeft de samenwerking met de cure een impuls gegeven, maar helemaal sluitend is de keten nog niet. “We zien in ieder geval beter waar de overlap zit. Je hebt dezelfde klant dus ook een gemeenschappelijke uitdaging.” Met name op het gebied van de spoedeisende nachtzorg levert dit resultaat op. “We werken nu met zes, zeven partijen samen op het gebied van de nachtzorg. Daar zie je echt de bereidheid tot samenwerking, want iedereen beseft dat je het alleen niet meer rond krijgt. Als één partij toch al ergens zorg in de nacht levert, zoeken we elkaar nu op, zodat we niet drie verschillende auto’s in dezelfde wijk hebben rijden.”
AVG
Deze aanpak vergt de nodige digitale ondersteuning, met name op het gebied van gegevensuitwisseling. Daar zitten nog de nodige haken en ogen aan. “Systeemdingen als de AVG zijn vaak de grootste uitdaging”, reageert Hankel. “Wie mag in welk dossier op welke grond? Dat moet je aan de hand van de AVG altijd heel goed toetsen. Daarnaast heb je technische vragen rond bijvoorbeeld inloggen. Daar vinden we wel wegen in. Ontwikkelaars denken daar ook steeds meer in mee.”
Proefwoningen
Dat de inpassing van technologie niet altijd ingewikkeld hoeft te zijn leren de ervaringen met het T-Huiz. In de twee proefwoningen die BrabantZorg in Oss en Den Bosch samen met BrabantWonen en het Koning Willem I College heeft opgezet, kunnen bewoners kennis maken met allerlei nieuwe hulpmiddelen en innovatieve zorgtechnologie, die hen helpen langer zelfstandig thuis te blijven wonen. Opvallend genoeg zijn het met name toepassingen uit consumentendomein die aanslaan. “Het gaat dan om simpele oplossingen die je gewoon bij Bol.com kunt aanschaffen. Denk aan bewegingsmelders, postvangers of aangepast bestek. Mijn collega’s van het technologieteam zijn op een gegeven moment letterlijk naar de Lidl gegaan om te kijken wat voor slimme dingen er in de winkel liggen. Dat geeft aan dat je niet altijd moet gaan zitten wachten op Wmo-advies of bouwadvies. Soms ligt het laaghangende fruit heel dicht bij. Daarnaast kunnen mensen bij T-Huiz kennis maken met instrumenten die wij als zorgaanbieder leveren, zoals de automatische medicijndispensers en beeldzorg-apps. Het gaat erom wat mensen ervaren als ze langer thuis blijven wonen. Daarmee is T-Huiz ook een mooie plek om zorgverzekeraars en gemeenten de uitdagingen uit de praktijk te laten zien.”
Digivaardigheid
Technologische toepassingen mogen dan steeds makkelijker hanteerbaar zijn, dit betekent nog niet dat ze automatisch worden overgenomen door de zorgmedewerker. “Digivaardigheid is best een uitdaging”, bekent Hankel. “Zeker medewerkers die al langer in de zorg werken hebben niet voor dat vak gekozen om achter een beeldscherm te zetten en met techniek bezig te zijn. Er wordt weleens gezegd dat als je overweg kunt met Whatsapp en Facebook je het ook in de zorg kan, maar daar ben ik het niet helemaal mee eens. De systemen zijn toch ingewikkelder en vragen meer tijd en aandacht. Wel geloof ik dat mensen best moeite willen doen als ze de toegevoegde waarde zien van technologie voor hun werk of cliënt. Dan sta je in ieder geval in de leerstand. Wat wij dan doen is het in de basis zo simpel mogelijk houden. Als het heel moeilijk is moet je je sowieso afvragen of het een proven concept kan worden.”
Vertrouwen wekken
“Daarna gaan we van voordoen via samen doen naar zelf doen. Waar nodig maken we het nog makkelijker. Een voorbeeld is onze beeldzorgapplicatie Compaan. Voorheen moest wijkverpleegkundige die op locatie zelf aansluiten op de Wifi. Nou wordt hij door de leverancier geïnstalleerd. Voor dat soort zaken moet je oog hebben. Als mensen er mee willen werken is het onze taak om het zo makkelijk en simpel mogelijk te maken, zodat niemand kan zeggen dat de techniek niet werkt. Early adopters accepteren nog wel dat het een keer misgaat, maar mensen die schoorvoetend mee doen moeten een oplossing hebben waarvan we zeker weten dat het goed werkt. Vertrouwen komt te voet, maar gaat te paard.”
Plug & play
Het plug & play-principe probeert BrabantZorg ook zoveel mogelijk toe te passen bij de eindgebruikers. Hankel wijst in dit verband op de senior vriendelijke tablet Compaan. “Daar staan maar zes icoontjes op. Maar we toetsen altijd of iemand het kan. We zetten niets zomaar neer om te kijken waar het schip strandt. Uiteindelijk wil je goede zorg en ondersteuning bieden. Als dat niet kan met technologie, dan blijft de persoonlijke zorg in beeld.
Jeroen Hankel treedt samen met bestuursvoorzitter Miriam Haagh van BrabantZorg op als keynote-spreker tijdens Zorg & ict 2024. Het grootste health tech event van Nederland wordt van 9 tot en met 11 april gehouden in Jaarbeurs in Utrecht.
